جمعه , ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

کشف سفال های منقوش دوره مفرغ میانی در تپه زلیوا نورآباد دلفان

سفال های دوره مفرغ میانی و چرخ ساز دارای خطوط منقوش قهوه ای و اخرایی از یافته های منقول به دست آمده در گمانه زنی برای تعیین عرصه و حریم تپه زلیوا شهرستان نورآباد لرستان است.

باستان شناسی

نسیم دلفان به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، نسیمه یوسفوند، سرپرست گروه گمانه زنی برای تعیین عرصه و حریم تپه زلیوا گفت: عمده سفال های شاخص به دست آمده شامل سفال های کلینکی با پرداخت صیقلی و داغدار است که ظرافت بسیار زیادی دارند.

او در ادامه از کشف سفالهای منقوش دوره مفرغ میانی با نقوش هندسی خبرداد که قابل مقایسه با گودین تپه است

به گفته این باستان شناس، سفال های معرف عصر مفرغ در این محوطه دارای خمیره نخودی، قرمز و قهوه ای است که خمیرمایه آنها، آمیزهایی از کانی ریز است.

او با اشاره به چرخ ساز بودن بیشتر سفالها و کافی بودن حرارت برای پخت این نوع سفالها گفت: بیشتر تزیینات این سفال ها به صورت خطوط منقوش به رنگ قهوه ای و اخرایی به شکل موجی و مستقیم و نوار برجسته مدور ظرف متمرکز شده است.

تخریب بخش زیادی از تپه زلیوا

 یوسفوند در ادامه گفت: با توجه به رشد روزافزون منازل مسکونی و تخریب بخش زیادی از عرصه تپه، برنامه گمانه زنی برای تعیین عرصه و حریم تپه زلیوا در دستور کار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان قرار گرفت و با صدور مجوز توسط ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و تامین اعتبار از طرح های عمرانی انجام شد.

به گفته این باستان شناس، تعیین عرصه و حریم استحفاظی و منظری تپه زلیوا براساس ضوابط و قوانین باعث حفظ اثر و رفع مشکلات اهالی ساکن در منطقه برای ایجاد، گسترش و بازسازی بناهای مسکونی خود می شود.

 به گفته وی، برای ثبت و ضبط دقیق تمامی ساختارهای معماری اعم از دیوار، کف، سازه و غیره و همچنین انباشت‌ها و نهشته‌ها که به شکل پرشدگی و آوار در سازه‌های منفی ایجاد شده اند از پدیده‌ لوکوس برای عناصر منقول و ساختارهای غیر منقول استفاده و  شماره لوکوس‌ها در تمامی گمانه ها از  Loc.۱۰۰شروع ‌شد.

کاهش ۱۷ متری ارتفاع تپه باستانی

 یوسفوند در ادامه به نقل از اهالی روستا گفت: ارتفاع تپه در سالهای اخیر حدود ۲۰ متر بوده اما با برداشت های غیر مجاز از خاک تپه برای اندود خانه های نوساز و همچنین استفاده در زمینهای کشاورزی، به مروراز ارتفاع آن کاسته شدو در نهایت در حال حاضر ارتفاعی در حدود ۳ متر دارد.

او با اشاره به مشخص شدن محل نخستین دور گمانه ها برای شناسایی عرصه با انجام بررسی های اولیه در اطراف تپه، نقشه توپوگرافی و تصاویر ماهواره ای گفت: به دلیل تراکم بسیار زیاد منازل مسکونی در سطح و پیرامون تپه، امکان ایجاد گمانه با فواصل معین غیر ممکن بود.

این باستان شناس گفت: بیشتر گمانه ها در رینگ اول در حیاط منازل مسکونی و معابر ایجاد شد

او افزود: بنا به ماهیت گمانه ها، کاوش به بود و نبود لایه های استقراری و ماهیت انباشت و میزان تراکم مواد فرهنگی انجام گرفت تا به محض اطمینان از رسیدن به لایه های استقراری، کاوش در گمانه متوقف شود.

او با بیان این که به دلیل تراکم منازل مسکونی و وجود معابر بسیار باریک، جانمایی گمانه ها تحت تاثیر مکان و فضای مناسب برای ایجاد گمانه بود، از ایجاد ۹ گمانه در رنج اول پیرامون تپه خبر داد.

یوسفوند افزود: تمامی گمانه ها به آثار و لایه فرهنگی منسجم و برجا رسید که معرف دوره‌ مفرغ و تاریخی با مواد فرهنگی منسجم است. این گمانه ها با شماره TT.۱,۲,۳,۴,۵,۱۲,۱۳,۱۴,۱۵,۱۶ مورد کاوش قرار گرفته است.

به گفته وی، لایه های فوقانی این گمانه ها اغلب به شکل انباشت و نخاله های دوره معاصر همراه با زباله است که نشان از آشفته بودن آنها دارد. همچنین گودالهای پر شده با کود حیوانی که از دپو منازل مسکونی در اطراف تپه ریخته شده  و لایه های سطحی گمانه ها را اغلب تا عمق ۱۵۰ سانتی متری پر کرده است.

نهشته هایی از دوره مفرغ میانی

 او افزود: در زیر این لایه ها، نهشته های منسجم و همگون از دوره مفرغ میانی تا دوره تاریخی(اشکانی) قابل مشاهده است.

یوسفوند در ادامه از ایجاد رینگ دوم گمانه ها با فواصل معینی نسبت به رینگ اول  برای رسیدن به اطمینان از وضعیت لایه های استقراری برجا خبرداد.

او افزود: فاصله تقریبی بین گمانه ها را حدود۱۵ تا ۲۰ متر در نظر گرفته شد تا درصد خطا تا حدودی کم شود.

او با اشاره به وجود رودخانه زلیوا در ضلع غربی تپه، که جوی آبی برای آبیاری مزارع کشاورزی از آن منشعب شده است، گفت: در حد فاصل رودخانه و جوی آب ۵ گمانه با شماره TT.۶,۷,۸,۹,۱۱ ایجاد شد که نشان می دهد بخشی از بستر رودخانه بوده و تمامی لایه های آن طبیعی و فاقد لایه های باستانی است.

این باستان شناس اظهار داشت: در ضلع شمالی تپه زمین بایر کشاورزی است که گمانه های TT.۱۷,۱۸ آثار فقیرانه ای از مواد فرهنگی داشته و نهشته  برجا در آن دیده نشد.

ایجاد گمانه در داخل منزل مسکونی

 او از ایجاد یک گمانه در داخل حیاط منزل مسکونی و در محدوده  بافت متراکم مسکونی تنها یک گمانه در داخل حیاط منزل مسکونی بدلیل نبودن فضای مناسب خبر داد و گفت: گمانه TT.۱۹ در این بخش شامل انباشتهای نخاله و زباله های دوره  معاصر بوده که پس از برداشت آن به لایه¬ های طبیعی سیاه رنگ رسید.

یوسفوند در ادامه به نقل از اهالی گفت: در گذشته این محدوده باتلاق یه ماندابی بوده که از رودخانه جدا می شده و در سطح آن همیشه تراکم بسیار زیادی از گیاهان خودرو وجود داشته است که لایه های آبرفتی با مواد آلی این گفته ها را تصدیق می کند.

او افزود: در ضلع جنوبی نیز به دلیل تراکم زیاد منازل مسکونی تنها یک گمانه با شماره TT.۱۰ در داخل حیاط ایجاد شد و با کاوش حدود ۲.۵۰ متر تا روی خاک بکر ادامه یافت.

به گفته این باستان شناس، همه لایه های شناسایی شده در این گمانه مربوط به دوره معاصر بوده و با نخاله های ساختمانی و زباله پر شده است.

او افزود: حد نهایی عرصه در ضلع غربی تپه محدود به رودخانه است.

پیشینه کاوش در تپه زلیوا

 او با اشاره به انجام بررسی های پراکنده  کلر گاف در دشت خاوه که بخشی از پروژه  بررسی و شناسایی شمال لرستان بود برای نخستین بار در سال ۱۹۷۱ گفت: پس از انقلاب و در سال ۱۳۷۸ عمران گاراژیان با هدف تهیه پرونده ثبتی، بررسی و شناسایی شهرستان نورآباد دشت خاوه را به انجام رساند  که آثار شاخصی از  دوره نوسنگی تا دوره متاخر به دست آمد.

یوسفوند با اشاره به ثبت تپه زلیوا در فهرست آثار ملی در همان سال گفت: در مجموع فعالیتهای باستان شناسی محدودی در این شهرستان انجام شده است که اطلاعات اندکی از آن ارائه کرده و بدلیل انتشار نیافتن فعالیتهای باستان شناسی اطلاعات جامعی در دست نیست.

…………………………………

» صفحه اختصاصی دلفــان شنــــاسی (اینجا)

 

 

12

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *