راکد ماندن رشد علمی در ایران طی دو سال گذشته/ دولت، مجلس و وزرا به فکر باشند

نسیـــم دلفـان – به گزارش خبرنگار دانشگاهی گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران؛ اخیرا از سوی برخی از سایت‌ها و خبرگزاری‌ها، اخباری در خصوص کاهش رتبه علمی ایران منتشر شده است که البته در این رابطه هر یک از مسئولان نظرات متفاوتی داشتند تا حدی که تصمیم گرفتیم به سراغ دکتر مهراد بنیانگذار رتبه علمی در کشور برویم تا کاملا از جزئیات این امر مطلع شویم.

من متولد ۱۳۲۵ در تبریز هستم و تحصیلات ابتدایی و متوسطه  را در تبریز به اتمام رساندم و در مقطع کارشناسی در رشته جغرافیا در دانشگاه تبریز فارغ‌التحصیل شدم و بعد از آن به خدمت سربازی رفتم.

ادامه تحصیل من در رشته برنامه‌ ریزی شهری بود که در دانشگاه انگلستان فارغ التحصیل  شدم سپس به ایران برگشتم و در دانشگاه تهران در دو رشته کتابداری و زبان شناسی قبول شدم که در نهایت رشته کتابداری را برای ادامه تحصیل انتخاب کردم.

یکی از افتخارات در ایران تاسیس نظام رتبه بندی بود که البته در سطح دنیا در سال ۲۰۰۳ بحث نظام رتبه بندی تایمز، شانگهای در سطح دانشگاه‌ها مطرح شد، چنانچه گزارش سالنامه در پایگاه علوم استنادی با موقعیت ایران، رتبه بندی را جز معقوله‌های سنجش به شمار می‌آورند ضمن اینکه ISC در سال ۸۹ در کشور مطرح شد تا حدی که این امر در میان دانشگاه‌ها و روسای دانشگاه‌ها کمتر مطرح شد و آنها اطلاع چندانی در این خصوص نداشتند.

وی اظهار داشت: در سال ۱۳۸۲ وزارت بهداشت نظام رتبه بندی خود را مطرح کرد که البته بیشتر شبیه ارزیابی بوده است و در همان سال گروه ارزیابی علم در دبیر خانه شورای انقلاب فرهنگی مطرح شد، البته این در حالی است که در ابتدا دولت دهم به فکر تاسیس نظام رتبه بندی بومی افتاد که آن هم بیشتر شبیه ارزیابی بود.

مهراد در ادامه  گفت: بالاخره در سال ۱۳۸۹ در ISC رتبه بندی آغاز شد که البته این امر با پیشنهاد زاهدی در نشست وزرای آموزش و تحقیقات علمی کشورهای اسلامی مطرح شد و به این ترتیب من بنیانگذار رتبه بندی علمی در کشور و موسس ISC در ایران شناخته شدم.

دانشگاهها باید به سمت بین‌المللی شدن حرکت کنند و با توجه به پدیده جهانی شدن شاهد جذب بهترین اساتید و دانشجویان در برخی از دانشگاه‌های کشور هستیم، البته کشور ما به دلیل انقلاب اسلامی و انقلاب فرهنگی و جنگ تحمیلی چندین سال را به صورت گذرا سپری کرد چنانچه تنها ۱۲ دانشگاه با ۱۶۰ هزار دانشجو در ابتدا در کشور وجود داشت و تولید  علم در آن زمان زیاد رایج نبود و حتی جمع تولیدات علمی ایران در آن زمان ۴۰۰ مقاله بود در حالی که بعد از انقلاب اسلامی در دهه ۱۳۷۰ تعداد دانشگاه‌ها به ویژه دانشگاه‌های تحصیلات تکمیلی افزایش یافته است.

وی در ادامه گفت: در سال ۲۰۱۲ یعنی اواخر دولت دهم تعداد مقالات ایرانی در اسکوپوس به ۴۰ هزار و در تایمز به ۳۰ هزار رسید و در سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ رشد علمی ایران راکد ماند و میزان تولیدات علمی در ISI از ۳۰ هزار مورد بیشتر نشد بنابراین هم اکنون زمان مناسبی است که وزارت خانه‌های علوم و بهداشت و شورای عالی انقلاب فرهنگی در این عرصه ورود پیدا کنند و علت راکد ماندن علمی را در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ بررسی کنند، البته این در حالی است که دانشجویان و مراکز تحقیقاتی دانشگاه‌ها همچنان فعالیت دارند.

سالهاست که رهبر انقلاب اسناد بالا دستی را مورد تایید قرار می‌دهند و کسب مقام اول را در سند چشم انداز ۱۴۰۴ مطرح می‌کند، چنانچه ما نقشه جامع علمی کشور را داریم که سیاست‌های کلی علم و فناوری از سوی رهبر ابلاغ شده است بنابراین کاهش رشد علمی به هیچ وجه قابل قبول نیست.

وی افزود: در این میان باید بر سهم پژوهش از تولید ناخالص نیز اشاره شود چنانچه در سالهای قبل میزان تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی ۶۷ صدم درصد بود و در سال‌های اخیر به ۵۰ صدم درصد رسید و آماری که در ویکی‌پدیا از قول قائم مقام وزارت بهداشت به آن اشاره شده ۱۲ درصد بوده است و این فاجعه آمیز است بنابراین این امر به دولت برمی‌گردد که باید از وزرا در خواست کند و از مجلس بخواهد که نسبت به افزایش تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی اقدام کنند تا به ۴ درصد برسد.

وی خاطر نشان کرد: بدون افزایش بودجه دانشگاهها، تامین تجهیزات ضروری در آزمایشگاههای دانشگاهها، بدون جذب دانشجویان فرهیخته و ممانعت از مهاجرت دانشجو نمی‌توان افق تازه‌ای دراین زمینه داشت.

گفت‌وگو از محبوبه دل انگیز